kumpulan dongeng sunda

SAKADANG KUYA SILIHDURUK JEUNG MAUNG

(Dongeng Sasatoan)

Dina  hiji poé Sakadang Kuya ulin ka sisi basisir. Manéhna cicing handapeun tangkal kalapa, katebak ku angin laut. Aya ku nimat. Bakating ku genah, nepi ka nundutan. Keur kitu, teu kanyahoan ti tadina, torojol Sakadang Maung, ngomong tarik ngagareuwahkeun anu keur anteng nundutan.

“Ha ha ha, kabeneran, aing keur lapar manggih hakaneun!” pokna bari ngadeukeutan Sakadang Kuya.

Sakadang Kuya reuwas kacida. Tapi teu bisa nyumput atawa lumpat. Dina biasa ogé kétang, kateuteu ari, da angger bakal katéwak ku Sakadang Maung anu kaceluk tarik lumpatna.

“Ké heula, Sakadang Maung,” ceuk Sakadang Kuya, neger-neger manéh.

“Naon deui? Anu jelas, sia bakal jadi eusi kadut aing!” ceuk Sakadang Maung, ngomongna angger bedas dibarung ku ngagerem sagala. “Ti kamari aing can baranghakan. Lumayan kuya kolot ogé!”

“Sabar, Sakadang Maung, sabar,” ceuk Sakadang Kuya, ngomongna leuleuy, “Lamun mémang geus waktuna jadi hakaneun anjeun, uing mah rido. Katambah uing sorangan geus kolot, geus bosen hirup. Ngan anjeun kudu nyaho, daging uing téh tiis jeung hampos. Lamun hayang ngeunah jeung gurih, euweuh deui carana, uing kudu diduruk heula.”

“Diduruk heula? Kumaha carana?” ceuk Sakadang Maung.

“Gampang atuh. Awak uing bugbrugan ku suluh, tuluy duruk.”

“Ari suluhna ti mana?”

“Ngala ka leuweung!”

“Ngala ka leuweung? Ha ha ha aing apal kana akal licik sia, dasar kuya! Waktu aing ka leuweung néangan suluh, sia rék kabur! Aing moal bisa katipo deuleu!” ceuk Sakadang Maung.

“Bisi anjeun teu percaya mah, pék tah talian awak uing, tuluy cangcang kana tangkal!” témbal Sakadang Kuya.

 “Heug atuh ari kitu mah!” ceuk Sakadang Maung. Tuluy néangan areuy keur nalian kuya. Geus manggih, reketek awak Sakadang Kuya téh ditalian. Tungtung talina ditalikeun kana tangkal kalapa. Ngahaja talina dipanjangan, da kitu paménta Sakadang Kuya téh. Sanggeus yakin talina pageuh, Sakadang Maung indit ka leuweung rék ngala suluh.

Sabot Sakadang Maung ka leuweung, buru-buru Sakadang Kuya nyieun liang dina keusik. Liangna kawilang jero ogé, gedéna sapaseun awakna. Tuluy manéhna cicing dina luhureun éta liang, nepi ka henteu kaciri aya liang. Jol Sakadang Maung manggul suluh, tuluy dibugbrugkeun kana awak Sakadang Kuya. Gur baé sukuh téh diseungeut. Teu hésé teurakna seuneu téh, kawantu suluh gararing. Sakeudeung ogé seuneuna geus ngabebela, teu bina ti nu keur nyieun api unggun. Ari Sakadang Kuya, barang durukan hurung téh, terus baé mubus kana liang anu aya di handapeunana.

“Sakadang Kuya!” ceuk Sakadang Maung.

“Kuk!”

“Can paéh?”

“Encan, seuneuna kurang gedé.”

Suluhna ditambahan deui.

“Sakadang Kuya!”

“Kuk!”

“Can paéh kénéh?”

“Encan, anéh di dieu mah seuneu téh bet haneut!” témbal Sakadang Kuya.

Suluhna ditambahan deui.

“Sakadang Kuya!”

Sakadang Kuya teu némbalan.

“Ah, jigana ayeuna mah geus paéh Sakadang Kuya téh.”

Barang durukan geus pareum, Sakadang Maung kurah-koréh kana durukan, néangan daging kuya. Keur kitu, Sakadang Kuya ngurumuy tina jero lebu durukan. Awakna jadi bodas ku lebu.

“Sakadang Kuya, geuning sia hirup kénéh?” ceul Sakadang Maung kacida kagétna.

“Puguh ceuk uing gé tadi, seuneuna téh jadi haneut di lebah dieu mah!” témbal Sakadang Kuya kalem.

“Baruk tiis nya?” ceuk Sakadang Maung deui bari nilik-nilik awak Sakadang Kuya. “Jeung deui awak silaing jadi bodas kitu? Asa leuwih kasép euy!”

Sakadang Kuya mésem. Pok ngomong, “Sakadang Maung hayang siga kuring?”

“Ih, puguh wé, ti baheula aing téh hayang boga kulit bodas. Meureun bakal leuwih tegep, nya!”

“Tangtu wé atuh. Komo Sakadang Maung mah, lamun boga kulit bodas téh, bakal leuwih gagah jeung kasép. Ayeuna ogé cacakan coréléng geus tegep.”

“Bisa kitu mun kulit uing hayang bodas kawas siliang ayeuna?” ceuk Sakadang Maung, rada sopan ayeuna ngomongna téh, teu uang-aing teuing.

“Nya bisa atuh, asal daék diduruk wé siga uing tadi,” ceuk Sakadang Kuya.

“Diduruk? Moal panas kitu?”

“Moal. Apan uing ogé henteu nanaon, malah kulit jadi bodas,” témbal Sakadang Kuya. “Lamun arék, jung atuh néangan suluhna heula!”

Teu loba tatanya deui, Sakadang Maung indit ka leuweung rék ngala suluh. Meunang sawatara lilana, Sakadang Maung datang bari manggul suluh gararing.

“Pék ngagolér di dinya, ku uing urang bugbrugan ku suluh!” ceuk Sakadang Kuya.

Sakadang Maung ngagolér, tuluy dibugbrugan ku suluh. Sut atuh suluh diseungeut. Jegur baé hurung, tangka ngabebela.

“Sakadang Maung!”

“Heuy!”

“Hirup kénéh?”

“Hirup, euy, ngan panas geuning!”

“Panas sotéh mimitina, engké mah moal geura.”

Suluhna ditambahan deui. Geus sawatara lilana, ditanya deui ku Sakadang Kuya.

“Sakadang Maung, hirup kénéh?”

“Hirup euy, ngan panas,” témbal Sakadang Maung, sorana ngalaunan.

Suluhna ditambahan deui. Geus sawatara lilana, ditanya deui ku Sakadang Kuya.

“Sakadang Maung, hirup kénéh?”

“Iup, han hanas heuy …,” Sakadang Maung némbal, sorana beuki teu kadéngé baé.

Teu talangké, suluhna dibugbrugan deui. Sanggeus sawatara lilana, pok ditanya deui ku Sakadang Kuya.

“Sakadang Maung, hirup kénéh euy?”

Sakadang Maung teu némbalan.

“Lah, kawasna mah geus paéh Si Belang téh,” ceuk Sakadang Kuya.

Teu lila kadéngé sora tingbeletuk tina durukan. Sirah jeung awak Sakadang Maung baritu. Kambeu deuih bau hangit daging jeung kulit anu kaduruk.

“Yakin geus paéh Si Belang téh. Keun, itung-itung wawalesna ka sato anu sok ngahakanan sato laleutik,” ceuk Sakadang Kuya.

SASAKALA GUNUNG GEULIS

(Dongeng Sasakala)

Kacaritakeun jaman baheula aya salaki pamajikan nu geus lila ngawangun rumah tangga, tapi tacan diparengkeun boga anak. Salakina kacida pisan hayangeun boga anak. Manèhna getèn neneda ka Nu Kawasa sangkan gancang diparengkeun boga anak.

Kocapkeun dina hiji peuting, salakina tèh meunang wangsit, yèn manèhna kudu ngajugjug hiji tempat nu pernahna aya di beulah wètaneun lembur nu dicicingan ku maranèhanana. Nu jadi salakina kudu ngajugjug hiji gunung kalayan kudu tapa di èta gunung. Isukna manèhna nepikeun impianana ka nu jadi pamajikanana. Pamajikanan ngajurung sangkan salakina nedunan panuduh nu datang dina impianana. Tuluy waè nu jadi salakina indit ngalalana ngajugjug hiji gunung pikeun tapa neda ka Nu Kawasa.

Sanggeus manggihan gunung nu dimaksud luyu jeung panuduh dina impian, manèhna der waè tapa salila opat puluh poè opat puluh peuting. Dina maleman peuting panganggeusan, manènha didatangan ku hiji putri anu geulis kawanti-wanti, èndah kabina-bina. Éta tèh putri anu ngageugeuh gunung nu keur ditapaan ku manèhna. Nempo putri anu kacida geulisna, manèhna lat poho kana maksud anu saèstuna. Tug manèhna nepi kadaèk ngawin èta putri. Padahal èta putri teh oray kajajadèn.

Sanggeus mangbulan-bulan salakina indit, pamajikanana mapay-mapay nèangan nu jadi salakina. Tungtungna manèhna manggihan salakina keur dibeulit ku oray anu kajida badagna. Pamajikanana kacida pisan reuwaseunana, pamajikanana ngarasa melang ka nu jadi salaki, sieun salakina dilegleg oray. Bakat ku nyaah ka salakina, pamajikanan satèkah polah nèangan akal pikeun maèhan èta oray. Brèh, kacipta piakaleunana, nyaèta ngeurad èta oray. Teu kungsi lila oray tèh beunang kaeurad. Kusabab èta oray kacida gedèna, oray tèh digusur ku kuda, dibawa turun ti luhur gunung. Sanggeus tepi ka hiji tempat, kuda tèh dicangcang dina hiji tangkal. Kiwari tempat nyangcang èta kuda tèh, katelah lembur Cikuda.

Barang kasampak èta oray rèk dipaèhan ku pamajikanana, salakina geuwat ngahalangan sangkan pamajikanana tong maèhan èta oray, sabab tetempoan salakina mah, èta oray tèh putri anu kacida geulisna. Pamajikanana kacida pisan ambekna. Kusabab keuheul, èta oray dipaèhan kaasup salakina nu geus teu inget deui ka pamajikanana.

Heuleut saminggu ti harita, bangkè oray jeung layon salakina ngiles taya raratanana. Ceuk carita mah ngajadi oray, nu tuluyna nyicingan èta gunung, nu kiwari katelah gunung geulis nu pernahna di Jatinangor Kabupaten Sumedang.

CADAS PANGERAN

(Dongeng Babad)

Ti jaman baheula kěněh, antara Sumedang-Bandung, geus aya jalan, ngan harita mah lain jalan gedě cara ayeuna. Ulah mobil, dalah kahar ogě can tangtu bisa ngaliwat. Rajeun aya tutumpakan ukur kuda atawa tandu. Waktu Gubernur Jěndral Daěndels muka jalan pos ti Anyěr ka Banyuwangi. Kaayaan Cadas Pangěran harita masih kěněh mangrupa gunung batu nu kacida teuasna. Tapi, Daěndels tetep marěntahkeun kudu dibobok, supaya bisa diliwatan kandaraan.

Nampi parěntah ti Gubernur Jěndral, Kanjeng Pangěran Kusuma Dinata, kapaksa miwarang rayat Sumedang. Dina waktuna rayat daratang ti mana-mendi, marekel pakakas sabogana-sabogana. Kawantu nu kudu dibobok těh cadas nu sakitu teuasna, hasilna těh henteu sabaraha. Katambah-tambah tempatna hara-haraeun, tungtungna loba nu maot kalaparan.

Kocap hiji poě Kanjeng Pangěran, diiringkeun ku Patih Raděn Demang Mangku Praja, seja nampi pamariosan Gubernur Jěndral Daěndels atawa anu sok disebut ogě Jěndral Guntur. Taběatna Jěndral Guntur, babari haok porongos. Matak pada nelah Mas Galak, tina kecap marsekalek, basa Walanda. Barang jebul, beungeutna langsung merengut. Cacak kulitna bodas, katembong semu geuneuk, tandaning ambek pohara.

Kana kabiasaan haok porongos Jěndral Guntur, kantenan Kangjeng Pangěran uninga. Ku kituna ti anggalna kěněh, anjeunna parantos taki-taki. Emutanana, ku sabab lalakon ngabobok gunung cadas henteu aya kamajuan, Si Mas Galak pasti bakal ambekna. Malah teu mustahil anjeunna bakal jadi korban, dibenduan Tuan Besar. Namung, anjeunna teu ieuh gimir, sareng teu badě nyalahkeun rayat. Margi kauninga, kumaha hěsěna ngadungkaran gunung batu ukur ngandelkeun tanaga jelema, dibantuan pakakas saaya-aya. Caturkeun Jendral Guntur cunduk ka tempat nu digarawě. Atuh Kangjeng Pangěran gancang ngahormat saperti biasana, manggut bari teras nyaketan. Dasar nu keur ambek, panghormat Kangjeng Pangěran, boro-boro ditarima samistina. Tapi, teu burung ari nyodorkeun leungeun, ngajak sasalaman mah.

Ningali kalakuan Jěndral Guntur kitu, Kangjeng Pangěran ampir-ampiran teu kiat nahan bebendu. Dasar kumpeni, gerentesna, teu boga pisan rasrasan. Naha rayat aing rěk diantep jadi korban, gara-gara nedunan kahayang maraněhna. Pikeun němbongkeun eusi manahna, barang Jěndral Guntur ngasongkeun leungeun katuhu, ku Kangjeng Pangěran cukup ditampanan ku panangan palih kěnca. Sedeng panangan anu hiji deui, dianggo nyepengan sarangka keris, nu nyelap dina lebah cangkěngna. Ngahaja deuih si keris těh digilirkeun ka běh payun.

Nyaksian kajadian kitu, kaběh nu araya pohara reuwasna. Kaayaan nu tadina ramě těh, jep jempě lir gaang katincak. Sarěrěa teu nyangka Kangjeng Pangěran kagungan peta kitu. Demi Demang Mangku Praja, semet reuwas kabina-bina, inggis panyakit Jěndral Guntur beuki parna. Jelema tukang nganteur amarah, kari-kari sarua jeung ditangtang adu kawani, pasti kana piraměeun. Kumaha lamun Jěndral Guntur, tuluy nitah serdadu Walanda, sina něwak Kangjeng Pangěran sabalad-balad.

Něnjo kalakuan Pangěran Sumedang siga nu ngajak adu wawaněn, Jěndral Guntur langsung molotot. Beuki reuwas sakur nu ngabandungan, lantaran Kangjeng Pangěran males molotot deui. Tungtungna duanana papelong-pelong. Nu hiji nganggap aing kawasa, naha kudu ělěh ku bangsa jajahan, sanajan pangkatna raja. Nu hiji deui, niat ngajaga kahormatan, bakal nyilakakeun diri, risiko bongan jadi pamingpin. Bisa jadi lantaran kaburu ělěh mamaras, Jěndral Guntur pok miheulaan nanya, “Rěgen, naon maksud anjeun, pangna nampanan sasalaman kuring ku leungeun kěnca?”

Rěgen těh sesebutan ka dalem. Nya diwaler ku Kangjeng Pangěran,  “Kangjeng Tuan, sim kuring reujeung rayat Sumedang, henteu niat mungpang kana parěntah kumpeni. Lain teu hayang geura-geura nganggeuskeun pagawěan. Ngan Kangjeng Tuan kedah terang, kumaha hěsěna ngabobok gunung batu anu sakieu teuasna,” bari nyejekkeun sampěan kana cadas. “Ngahaja sim kuring němbongkeun kanyeri hatě, ku sabab pamohalan bakal meunang kaadilan. Běh dituna supaya Kangjeng Tuan uninga, yěn sim kuring kajeun nandang hukuman, ti batan terus-terusan nyaksian rayat dikakaya. Nepi ka poě ieu wungkul, pirang-pirang nu maraot alatan panyakit jeung kalaparan.”

Panjang lebar Kangjeng Pangěran sasauran, nepi ka Jěndral Guntur sadar, tětěla kendorna pagawěan těh, lain kurang temen digarawěna. Tapi, lantaran kacida hěsěna. Harita kěněh maněhna ganti marěntahkeun ajudanana, supaya ngadatangkeun tentara batalion zěni, lengkep jeung parabot keur nugaran gunung cadas. Salila nungguan tentara zěni daratang. Kangjeng Pangěran miwarang rayat digarawě deui, ngan teu kudu maksakeun hayang rěa beubeunangan. Sanggeus marentah ajudanana, solongkrong deui Jěndral Guntur ngajak sasalaman. Kalayan ěnggal ditampi ku panangan tengen Kangjeng Pangěran. Sakitu taun ti harita, jalan ti Bandung ka Sumedang teu burung anggeus. Sedengkeun ěta tempat, ayeuna katelah Tanjakan Cadas Pangěran. Maksudna keur pangěling-ngěling kana perjoangan Raja Sumedang Kangjeng Pangěran Kusuma Dinata. Sakapeung sok disebat Pangěran Korněl.

DONGENG SANTRI BODO

(Dongeng Jalma Biasa)

Aya santri pohara beletna. nepi ka mindeng jadi pamoyokan santri-santri lianna. Mangtaun-taun masantrěn, can ngalaman hatam Al Qur-an sakali-kali acan. Boro-boro hatam Al Qur-an, jampě solat oge ukur baě bisa maca fatihah jeung surat parondok. Puguh deui nalar kitab atawa nyarita ku basa Arab mah, tinggaleun pisan. Tapi, ari ngaliwet mah pang pinterna. Kabějakeun kaanggo ku Ajengan sagala. Loba babaturanana nu geus baroga pasantrěn sorangan. Atuh santri-santri anyar jul-jol, ngaganti nu geus taramat. Sedeng maněhna teu menyat-menyat. Tungtungna ngarasa ěra sorangan. Êra ku sasama santri, isin ku ajengan. Tina geus teu kuat nahan kaěra, hiji poě maněhna nepungan Ajengan di bumina. Maksudna rěk terus terang, niat balik ka lemburna.

Barang tepung pok nyarita : “Ajengan abdi seja amitan, badě mulang ka lembur,”

cenah. “Mulang teh mulang kumaha, apan lain waktu perě?” tembal Ajengan.

“Mulang teras, moal wangsul deui ka pasantrěn. Da bongan geuning, mangtaun-taun masantrěn, teu aya pisan kamajengan.”

Ajengan henteu buru-buru ngidinan. Malah terus ngawurukan, sangkan ulah babari pegat harepan. Unggal jelema kamampuhna teu sarua, saurna. Aya nu gancang bisa nangkep pangajaran, teu kurang-kurang anu butuh waktu rada lila, kakara maněhna ngarti.

“Ulah maněh ulah mulang, mending balik deui ka pondok. Hěg diajar leuwih rajin.” saurna deui.

Tapi maněhna keukeuh měnta diidinan mulang. Basana, ti batan miceunan waktu di pasantrěn, mending sagawě-gawě di lembur. Diajar něangan pangupa jiwa. Ku sabab niatna geus pageuh, ahirna Ajengan teu tiasa naon-naon.

“Rěk iraha maněh mulang, apan ayeuna mah geus burit?”

“Badě ěnjing saatosna solat Subuh,” cenah, teu poho měnta didu’akeun.

Isukna, rebun-rebun pisan maněhna ninggalkeun pasantrěn. Ti pasantrěn ka lemburna těh, lilana kira-kira sapoě. Sajaba ti ěta kudu ngaliwatan leuweung, ngurilingan pasir, sarta turun ngaraas walungan. Tengah poě kakara meunang satengahna. Hartina sapoě deui, kakara nepi ka lemburna. Lantaran ngarasa capě, Ki Santri eureun heula niat reureuh. Gěk diuk handapeun tangkal kai. Kaayaan di sakurilingeunana kacida tiiseunana. Nu kaděngě teh ukur sora angin nebak tatangkalan, paselang jeung cluk-clakna cikaracak. Tapi, ku sabab capě, guher maněhna sarě tibra pisan. Hudang-hudang beuteungna ngarasa lapar. Rět ka luhur, panonpoě mimiti děngděk ngulon. Kop kana bekel bawana. Rěngsě dahar tuluy beberesih, nginum sakalian wudu tina solokan leutik, teu jauh ti tempat maněhna reureuh. Běrěs wudu solat Lohor, luhureun batu lěmpar. Tah, waktu maněhna solat, sora cai nyakclak kaděngěna beuki jelas.

Clak ….. clak….. clak…….., cenah, siga meunang ngatur. Měh baě solatna batal. Tutas solat, panasaran hayang nyaho asalna sora. Sabada ditěangan, brěh …. katěnjo, cai tina sela-sela batu, ngarayap mapay aakaran, měměh ragrag ninggang batu lěmpar. Ieu geuning asal datangna sora těh, gerentesna. Ngan ědas mani siga beunang ngatur. Sora ragragna ngalagu, sarta angger wirahmana. Persis sora tik-tikna jarum jam. Kalakuan cai ku maněhna terus diperhatikeun. Ti mimiti barijil tina sela-sela batu, tuluy mapay aakaran, nepi ka tingkareclak ragrag kana batu těa.

Ana diteges-diteges, geuning batu anu kacakclakan cai těh, nepi ka legokna. Hěg ku maněhna dipikiran, batu sakitu teuasna bisa legok ukur karargragan cikaracak. Pasti lain waktu sakeudeung-sakeudeung. Bisa jadi mangpuluh-puluh taun. Heueuh, ari leukeun jeung sabar mah, cai nu ukur sakeclak-sakeclak, bisa ngalegokan batu nu sakitu teuasna. Naha ari aing, tungtungna inget kana kalakuan sorangan. Pědah diajar ngaji teu bisa-bisa, gancang ngarasa ělěh. Nepi ka milih balik ka lembur, ti batan diajar leuwih soson-soson. Harita kěněh manehna ngagidig, seja balik deui ka pasantrěn. Jero hatěna jangji rěk leuwih rajin diajar. Cenah ěta boga uteuk kacida beletna, rěk nurutan laku cai. teu bisa sataun, dua taun. Dua taun teu bisa kěněh, matak naon tilu taun. Sugan ari leukeun jeung sabar mah, laun-laun kataěkan. Kajurung ku sumanget rěk diajar leuwih getol, leumpangna satengah lumpat. Atuh měměh Magrib těh geus datang deui ka pasantrěn. Rasa isin, duměh geus amitan balik deui, buru-buru disingkirkeun.

“Aěh, geuning ilaing !” Ajengan kagět nenjo santrina balik deui.

“Leres, abdi Ajengan,” cenah.

Měměh Ajengan naros papanjangan, leuwih ti heula maněhna ngadadarkeun lalakonna. Nyaěta manggihan cikaracak, ragrag nyakclak ninggang batu, nepi ka ěta batu jadi legok. “Piraku abdi, manusa, kudu ělěh ku cai,” cenah ka Ajengan.

Ku sabab diajarna enya-enya, sakitu taun ti harita, masantrěnna teu burung tamat. Kabějakeun ěta santri belet těh, nepi ka boga pasantrěn gedě, sarta sohor ajengan luhung ělmuna.

CARITA NYEBARKEUN AGAMA ISLAM SUNAN KUDUS

(Dongeng Para Wali)

Sunan suci Salah sahiji Salapan Wali Wali anu nyebarkeun agama Islam di Jawa. Di Jawa, katelah bearti walisongo Salapan wali. Sayyid Sadiq azmatkhan nyaéta ngaran asli Sunan Kudus anu putra Raden Usman Haji atawa Sunan Ngudung. Sunan santo lahir di taun 1500 Maséhi dina wewengkon kaléreun kota Panolan Jipang Blora. Sunan Kudus asli teu santo, tapi manéhna téh tokoh anu nyebarkeun agama Islam di daerah anu ditangtayungan pikeun ngamumule tutuwuhan jeung sasatoanana, di mana masarakat suci dina waktu éta berkebanyakan Hindu jeung Budha.

Masjid Sunan Kudus di kota suci diadegkeun dina taun 956 AH coincided jeung 1549 Maséhi, ngaranna Masjid Menara Kudus nu masih nangtung ayeuna. Sunan Kudus ngajarkeun toléransi agama sabab dina waktu nu dina sababaraha komunitas Muslim geus suci. Umat Allah Sunan ngajarkeun toléransi agama dina raraga nyieun harmoni agama. Sunan Kudus munding meuncit sapi jeung meuncit hormat Hindu dina kurban kituna ngajadikeun Hindu keuna jeung museurkeun meunang ka Islam. Sunan Kudus ogé narik simpati Buddha jeung pancuran atawa padasan make wudhu jeung patung di luhur nu amounted ka dalapan, nu total jumlah pangajaran Asta Sanghika Marga nu dalapan prinsip Budha. Sanggeus manéhna ngécéskeun ngeunaan bebeneran Islam jeung kasampak di ieu, Budha flocked ka masjid jeung Muslim. unan Kudus ogé henteu langsung ngalawan adat tina jalma nu nyimpang tina ajaran Islam, nu sowing kembang di sisi jalan, NANGTANG atawa nunda dina kurban kubur. Manéhna diarahkeun yén fungsi kurban dina bentuk dahareun hade dibikeun ka jalma nu kudu dahar, nu lapar jeung neneda teu Baduy tapi ngan ngado'a jeung memohon ka Allah ku kituna adat teu nyimpang tina ajaran. Sunan Kudus sok ngadugikeun Surat al-Baqarah, dina hartina Indonesian sapi nu make Hindu anu leuwih museurkeun ngadangukeun.

MANUK GARUDA JEUNG GAGAK

(Dongeng Pieuntengan)

Aya garuda tarik pisan nyamberan anak embé. Disamber, diranggeum, tuluy dibawa ngapung. Harita, aya manuk gagak nyahoeun. Manéhna kabitaeun hayang nurutan kalakuan gagak.

Ceuk manuk gagak, “Katurutan moal nya lamun aing siga kitu?”.

Kabeneran, sanggeus nyarita kitu, gagak nempo aya embé badot. Gagak tuluy hiber luhur pisan, sanggeus di luhur monteng nutug ka handap. Bari nurutan garuda, gapruk nyamber embé badot sarta diranggeum ku cakarna. Barang rék dibawa hiber, sukuna tikait kana bulu susuri embé. Atuh teu bisa hiber deui. Nu ngangon embé nyahoeun. Gancang baé gagak téh ditéwak, diteukteukan bulu jangjangna, sarta tuluy dibikeun ka anakna, dipaké kaulinan.

Ceuk anak nu ngangon,

“Bapa éta manuk naon?”

Témbal bapana, “Ieu manuk téh hayang bisa nurutan garuda, tapi tétéla ieu téh manuk gagak!”

Hartina ieu dongéng: ulah wani-wani nurutan kalakuan batur nu moal katanagaan ku awak urang. Moal aya nu bisa nulungan kana sial jeung wiwirang urang, iwal akal urang nu kudu ngira-ngira, ngukur ka kujur nimbang ka awak.

MUNDINGLAYA DIKUSUMAH

(dongeng pamuk)

Aya hiji nagara, nagara subur ma’mur kartaraharja, gemah ripah lohjinawi, katelahna Pajajaran. Ari Raja Pajajaran harita anu nelah Prabu Siliwangi, raja adil paramarta tur dipikanyaah ku rahayatna. Permaisurina nya eta Padmawati.

Permaisuri teh keur kakandungan. Anjeunna nyiram palay buah honje. Terus bae nitah lengser pikeun neangan honje. Teu ku hanteu, harita teh di Pajajaran kacida hesena manggihan honje. Atuh kapaksa Lengser mapay-mapay nagara neangan honje.

Sanggeus lila neneangan, ahirna lengser teh manggih hiji tangkal honje. Tapi pikeun meunangkeunana kudu parebut heula jeung Lengser Nagara Muara Beres. Manehna oge sarua deuih keur neneangan honje pikeun permaisuri Muara Beres nu keur nyiram. Dua Lengser parebut honje, nepi ka galunganana. Gelutna euweuh nu eleh euweuh nu meunang, sabab sarua bedas jeung saktina. Duanana ngalungsar nahnay bakating ku cape. Antukan buah honje teh dibagi dua. Sabeulah keur permaisuri Pajajaran, nu sabeulah deui keur permaisuri Muara Beres. Sanggeus datang mangsana, permaisuri Pajajaran ngalahirkeun budak lalaki, dingaranan Mundinglaya di Kusumah. Ari permaisuri Muara Beres ngalahirkeun budak awewe, dingaranan Dewi Asri. Geus ditangtukeun ku Dewata, eta dua budak teh bakal ngajodo.

Kocapkeun Mungdinglaya teh geus gede, geus jadi pamuda anu gagah tur sakti. Hiji peuting Padmawati nempo Lalayang Salaka Domas di Jabaning Langit. Mundinglaya dititah nyokot eta Lalayang Salaka Domas. Tapi samemehna kudu ka Muara Beres heula neang pipamajikaneunana, nyaeta Dewi Asri. Mundinglaya indit ti Pajajaran dibarengan ku Gelap Nyawang jeung Patih Kidang Pananjung. Barang nepi ka Muara Beres, harita keur aya dina kaayaan teu aman. Muara Beres dikepung ku raja-raja salawe nagara, pedah lamaranana ditolak ku Dewi Asri. Raja salawe nagara hiji-hiji diperangan ku Mundinglaya. Antukna kabeh taluk.

Ti Muara Beres, Mundinglaya indit neangan Lalayang Salaka Domas. Ari eta Lalayang Salaka Domas teh anu Guriang Tujuh. Barang datang ka Jabaning Langit, atuh der bae perang. Mundinglaya dihurup ku Yaksa Maruta, Jonggrang Kalapitung, jeung Guriang Tujuh. Ahirna Mundinglaya unggul sarta bisa mawa Lalayang Salaka Domas. Ti dinya mah terus bae atuh Mundinglaya teh mulang ka Jabaning Langit. Lalayang Salaka Domas dipasrahkeun ka bapana. Mundinglaya kawin jeung Dewi Asri. Teu lila ti harita Mundinglaya di Kusumah jeneng raja di Pajajaran.